VİETNAM-KAMBOÇYA-LAOS - 8

Seyahatin 8. Günü   08.12.2023  Cuma 

KAMBOÇYA- SİEM REAP- TONLE SAP GÖLÜ LAOS - LUANG PRABANG

Bugün Tonle Sap Gölüne [1] botla gezmeye gidiyoruz. Gölde 80.000 nüfuslu 170 yüzen köy bulunuyormuş. Biz 5.800 sakinin yaşadığı 7 köyün bulunduğu Chong Khneas [2] komününe gidiyoruz.

Otelden yarım saatlik bir yolculukla Chong Kneas isimli kasabaya vardık. Tonle Sap, Güneydoğu Asya'nın en büyük tatlı su gölü ve Kamboçya nüfusunun %10'undan fazlasının geçimini sağlamakta imiş. Suyun rengi çamur rengi ama pis görünmüyor. Su seviyesi önemli ölçüde değiştiğinden Chong Kneas sakinleri, değişen seviyelerle birlikte hareket ettirilmesi gereken yüzen köylerde yaşamaktalarmış. Ben dünkü Angkor Wat gezisinde tahmin ettiğim gibi sıcak nem ve soğuk klima değişimi nedeniyle hastalandım. Vücudum kırılıyor. Zar zor kendimi tekneye attım Allahtan bugün yorucu değil. Tekne iki katlı üstü açık. Hava göreceli olarak bugün daha iyi, bunda gölün de etkisi var. Ben üst kata oturup kamera ile çekimler yaptım. Ayakları suyun içinde büyük bir taç kapının yanından geçtik, rehber buranın göl daha da kuruduğunda yol halini aldığını söyledi. Google haritada 63 no.lu yol işareti ve susuz bir dönemden fotoğraf var. Bu kapının ayaklarında ki çamur tabakasından suyun ne kadar yükseldiğini anlayabiliyorsunuz.

Kullanılan kayıkların bazıları ince uzun, kullanılan motorun pervanesi bir boru ile geriye uzatılmış. Tekne giderken ön kısmı epey yukarı kalkıyor böylece sürtünme azaldığından çok hızlı gidiyorlar. Göl üzerinde çoğunluğu mavi renge boyalı evler, okullar, büyük bakkal dükkanları, restoranlar, hastahane, kilise ve hatta polis karakolları büyük variller veya bambu sallar üzerinde duruyor. Balıkçılar teknelerini eve yanaştırıp evdeki bir mekanizma ile ağdaki balıkları ayıklıyorlar.

Dışında 7 no.lu Köy Okulu, Eğitim ve Yardım Merkezi yazan büyük yüzen bir bina gördük.

Teknemiz Siem Reap Floating Bazaar yani yüzen markete yanaştı. Burası Timsah çiftliği de bulunan bir restoran ve hediyelik eşya dükkanı. Rehberin anlattığına göre gölde yaşayan insanlar timsahları öldürüp yedikleri için gölde timsah kalmamış ancak böyle timsah çiftliklerinde bulunuyormuş. Angkor Wat tapınağında duvarlarda ki kabartmalarda Tonle Sap savaşı ve teknelerin altındaki timsahlar işte burada çok az kalan timsahların ataları.

Hediyelik eşya olarak ilginç olabilecek şeylerden bütün timsah derileri, küçük doldurulmuş timsah gövdeleri,  timsah kafa kemikleri, timsah derisinden yapılmış cüzdanlar, kemerler, içinde yılanlar olan yerel içki çeşitleri, tahtadan oyma filler, maskeler vardı.

Benim ilgimi asılı bir afiş çekti. Afişte bölgenin balık popülasyonundan örnekler vardı. İlginç bulduğum isimleri buraya aldım:

Channa Micropeltes: Dev Yılan Balığı, Dev Çamur Balığı

Scleropages Formosus: Asya Arowanası, Asya Kemikli Dili, Ejderha Balığı 

Chitala Lopis:  Belida Veya Dev Tüy Sırtlı Balık

Datnioides Microlepis:  Endonezya Kaplan Levreği 

Mastacembelus Favus:  Lastik İzi Yılan Balığı

Botia Lecontei : Gümüş Çopra Balığı - Sarı Yüzgeçli Loach.

Channa Striata: Çizgili Yılan Balığı 

Leptobarbus Hoeveni:  Hoven Sazanı

Anabas Testudineus:  Tırmaşık Balık

Cirrhinus Microlepi: Küçük Ölçekli Çamur Sazanı 

Cyclocheilicthys Enoplos: Işın Yüzgeçli Balık

Henicorhynchus Siamensis: Siyam Çamur Sazanı 

Morulius Chrysophekadion: Siyah Köpekbalığı Minnow  

Oxyeleotris Marmorata:  Mermer Gobisi 

Mystus Nemurus:  Asya Kızıl Kuyruklu Yayın Balığı

Puntioplites Proctozysrom: Puntioplites Cinsindeki Işın Yüzgeçli Bir Balık

Pangasius Conchophilus: Salyangoz Yiyen Pangasius  

Hampala Dispar: Benekli Hampala Dikeni 

Channa Lucius:  Orman Yılan Balığı

Tekrar tekne ile bindiğimiz yere geri döndük.

Laos uçağına kadar vakit geçirmek için Artisans Angkor isimli Kamboçya Güzel Sanatlar ve El Sanatları konusunda çalışan bir yere gittik. Burada değişik atölyelerde ağaç ve taş oymacılığı, bakır ve metal dövmeciliği, tekstil üretimi aşamalarını izlemeniz mümkün. Ayrıca bu işlemleri şemalarla anlatmışlar. Sonra tabii ki satış mağazasına geliniyor. Gerçekten güzel ürünler var ancak burada küçük bir oyma ağaç fil bile 70 Usd. biraz büyüğü 180 Usd. Maalesef paramızın değeri olmadığından çok pahalı geliyor. Öğle yemeğine kadar çarşıda gezindik ben dayanamayıp 10 Usd. verip ağaç bir maske aldım. Valizler dolu olmasa çok şey alınabilir.

Öğle yemeğini Street 27 isimli bir restoranda yedik.

Menü:

Başlangıç: Ekmek ve Tereyağı

Taze Bahçe Salatası: Karışık Salata, Salatalık, Kiraz domates, Sos

Çorba: Patates ve Pırasa Kremalı Çorba

Ana yemek: Beyaz şarap sosu ile kızartılmış balık filetosu - Sarımsak püresi ve tereyağlı sebzelerle

Tatlı: Taze Meyveler

Benim dikkatimi restoranda ki beyaz lotus çiçekleri çekti.

Öğle yemeği sonrası Laos- Luang Prabang uçuşumuz için havalimanına transfer olduk. 17:05’de Kamboçya Siem Reap Uluslararası Havaalanından havalandık - 18:35’de Laos - Luang Prabang Uluslararası Havaalanı’a vardık. Gümrük işlemlerinden sonra Luang Prabang View Hotel ulaştık. Otelimiz çok güzel odamda öyle. Ancak benim hastalığım devam ediyor o nedenle otelde yemek yedikten sonra odamda istirahate çekildim.

[1] Tonle Sap: Tatlı Nehir ' veya yaygın olarak 'Büyük Göl ' olarak çevrilir.Kamboçya'nın kuzeybatısında bulunan bir göldür. Mekong Nehri sistemine ait olan Tonlé Sap, Güneydoğu Asya'nın en büyük tatlı su gölü ve dünyanın en çeşitli ve üretken ekosistemlerinden biridir. Yüksek biyolojik çeşitliliği nedeniyle 1997 yılında UNESCO tarafından Biyosfer Rezervi olarak belirlenmiştir.  21. yüzyılda göl ve çevresindeki ekosistemler ormansızlaşma, altyapı geliştirme ve iklim değişikliği nedeniyle artan baskı altındadır. Coğrafya: Tonlé Sap Gölü, Hint Plakası ile Avrasya Plakasının çarpışması ve çökmesiyle oluşan aşağı Mekong ovasının kuzeybatısında yer almaktadır. Aşağı Mekong ovası eskiden bir körfezdi ve son buzul döneminin sonunda deniz seviyesi hızla yükseldi. Angkor yakınlarında bulunan yaklaşık 4,5 m. derinlikten alınan bu döneme ait karotlar, gelgit tortularının yanı sıra yaklaşık 7.900-7.300 yıl önce mağaralarda biriken tuz bataklıkları ve mangrov bataklık tortularını içermektedir. Sap Gölü'nün tortuları da deniz etkisi belirtileri göstermektedir. Mekong Deltası'nın mevcut nehir morfolojisi son 6.000 yıl içinde gelişirken, aşağı Mekong ovasının kuzeybatı köşesinde kalan sular Tonlé Sap'ı oluşturmuştur. Hidroloji : Tonlé Sap drenaj havzası, güneybatıda 1.700 m. daha yüksekliğe sahip Cardamom Dağları ile kuzeyde ise ortalama yüksekliği 500 m. olan Piandan Dağları ile sınırlanmıştır. Havza 86.000 km2 bir alanı kaplamaktadır. 120 km. uzunluğundaki Tonlé Sap Nehri, Tonlé Sap Gölü'nü Mekong Nehri'ne bağlar ve Mekong Nehri'nin akışının %9'unu sağlar. Gölün büyüklüğü ve su hacmi yıl boyunca büyük ölçüde değişir; kurak mevsimde minimum alan yaklaşık 2.500-3.000 km2 ve hacim yaklaşık 1 km3’tür. Su kütlesi yağmurlu mevsimde genişler ve derinliği 9-14 m.’ye çıkarır. Maksimum alan 16.000 km2 ve hacim yaklaşık 80 km3’tür. Tonlé Sap'taki suyun yaklaşık %34'ü göle giren nehirlerden, yaklaşık %53,5'i Mekong Nehri'nden ve %12,5'i yağışlardan gelir. Mayıs'tan Ekime kadar olan dönem alt Mekong ovasında yağmur mevsimi, Kasım'dan Mart'a kadar olan dönem ise kurak mevsimdir. Yıllık yağış miktarı 1.000 ila 4.000 milimetredir. Yağışın neredeyse tamamı yağışlı mevsimdedir. Kuru mevsimin sonunda Tonlé Sap Gölü'nün tipik derinliği 1 m.’dir. Muson yağmurları başladığında nehrin su seviyesi yükselmeye başlar ve sonunda nehrin akışını tersine çevirir. Tonlé Sap'ın su seviyesi yaklaşık 10 m. artar, Mekong'un akışı yağmur mevsiminin sonunda kademeli olarak azalır ve Tonlé Sap'ın akışı daha sonra tersine döner ve Mekong'un akışını yenilemeye başlar. Tonlé Sap Gölü'nün hem zaman hem de mekan açısından aşırı hidrodinamik karmaşıklığı, belirli bir akışı ölçmeyi imkansız hale getirir ve su seviyesi, hız ve hacimden ziyade, manzarayı şekillendirirken suyun hareketini belirler. Tonlé Sap'ta biriken modern tortuların %72'si Mekong Nehri'nden gelirken, yalnızca %28'i gölün yukarısındaki su toplama alanlarından gelir. Tortullara bağlı fosfor, fitoplankton aracılığıyla besin zincirinin temeli olarak işlev görür ve iç besin döngüsü, taşkın yatağının üretkenliğinde ve dolayısıyla gölün tüm ekosisteminin uzun vadeli sürdürülebilirliğinde önemli bir rol oynar.  Ekoloji: Tonlé Sap Gölü Havzası'nın arazi örtüsü ormanlık alanın %55'ini ve tarım arazisinin %45'ini oluşturur. Göl , havza alanının %3'ünü oluşturan "taşkın ormanları" olarak bilinen tatlı su mangrovlarıyla çevrilidir  ve taşkın yatağı alçak tepelerle çevrilidir ve herdem yeşil veya yaprak döken mevsimlik tropikal bitkilerle kaplıdır. Ormanda Dipterocarpaceae , Leguminosae , Lacelandaceae ve bazı yerlerde Pinaceae, Rohan pineaceae veya bambu hakimdir . Gölden uzaklaştıkça orman yavaş yavaş bir çalılığa ve sonunda bir çayıra dönüşür. Daha kaliteli topraklara veya daha yüksek rakımlara sahip alanlarda, yaprak döken karışık ormanlar ve yarı herdem yeşil ormanlar meydana gelir. Bu bitki örtüsü çeşitliliği, Tonle Sap ekosisteminin tür çeşitliliğinin temelini oluşturur; birbirine bağlı ormanlar, otlaklar ve bataklıklar yerel yaban hayatı için sığınak sağlar. Göl, 11'i küresel ölçekte tehlike altında olan en az 149 balık türüne ev sahipliği yapmaktadır ve göl alanı ayrıca benekli gagalı, büyük kel, bengal, kara karınlı ve gri başlı balık kartalı ve Uzak Doğu sazlığı dahil olmak üzere 6 neredeyse tehlike altındaki türe ev sahipliği yapmaktadır, ayrıca nesli tükenmekte olan Siyam timsahı ve çok sayıda tatlı su yılanı dahil olmak üzere sürüngen popülasyonlarını desteklemektedir ve Göl Bölgesi'nin çoğu tarım arazisine dönüştürülmüş olsa da, 200 tür daha yüksek bitki hala kaydedilmektedir. Tonlé Sap Gölü'nde yaşayan Mekong dev yayın balığı, dünyanın en büyük tatlı su balıklarından biridir. Bir balıkçı, Mayıs 2004'te yaklaşık 648 pound ağırlığında bir Mekong dev yayın balığı yakaladı, ancak popülasyonu 1970'lerin ortalarından beri azalmaktadır. Balıkçıların Mekong dev yayın balığını yakalaması ve tutması şu anda yasadışıdır ve yalnızca birkaçı bilimsel araştırma için kullanılmaktadır.  Tüm Mekong Nehri sistemi için doğal bir taşkın rezervuarı olan Tonlé Sap Gölü, yağmurlu mevsimde Phnom Penh'in alt kesimlerindeki taşkınları düzenler ve ayrıca Mekong Deltası'nın kurak mevsim akışına önemli bir katkı sağlar . 1997'de UNESCO , Tonlé Sap'ı bir biyosfer rezervi olarak belirledi, ancak bilim insanları güney Çin ve Laos'ta inşa edilen yüksek barajların Tonlé Sap'a karşı akıntıların gücünü ve akışını etkileyerek göldeki balık sayısını azaltacağından endişe duyuyorlar. Tonlé Sap'ın taşkın yatağında yuvalama, üreme, yumurtlama ve yiyecek arama için yaşam alanı, bu da Tonlé Sap'taki balık üretkenliğini ve genel biyoçeşitliliği olumsuz etkileyecektir. Orman kaybı sıcak noktaları, korunan alanların bulunduğu alçak taşkın yatağı alanlarında yer alır, önemli tarım arazisi genişlemesi esas olarak alt ve üst taşkın yatakları arasındaki kesişim noktasındadır, nüfus artışı, yakacak odun toplanması ve ağaç kesimi orman kaybının ana nedenleridir, tarımsal faaliyetlerin yoğunlaşması ve akış yukarısındaki hidroelektrik santrali geliştirme doğal yaşam alanlarına olan tamponları azaltır ve orman kaybı riskini artırır.  2030'lara gelindiğinde, hidroelektrik santrali geliştirme yaşam alanında büyük ölçekli değişikliklere yol açabilir; kıyı ormanlarının alanı %82 oranında azalırken, yağmurla beslenen yaşam alanlarının alanı %10-13 oranında artabilir. Temmuz 2020'de, El Niño fenomeninin ve Mekong Nehri kollarındaki barajların su tutulmasının etkisi altında, Tonle Sap Gölü'nün su seviyesi son 60 yılın aynı dönemindeki rekor düşük seviyeye ulaştı.  Balıkçılık: Tonlé Sap Gölü Bölgesi, Kamboçya için her zaman hayati bir balıkçılık ve tarımsal üretim alanı olmuştur ve tarihin en büyük sanayi öncesi yerleşim kompleksi olan Angkor'u büyük ölçüde korumuştur.  Birçok balık, sellerin başlangıcında sular altında kalan ormanlarda yumurtlamak için gölleri ve göletleri terk ederken, Mekong sellerinin akışı, sular altında kalan ormanlarda ve taşkın yataklarında barınak ve yiyecek bulan çok sayıda yavru balık getirdi. Kamboçya'nın yıllık 400.000 tonun üzerindeki tatlı su avının yaklaşık %60'ını oluşturan Tonlé Sap Gölü bölgesinde yaşayan yaklaşık 1,2 milyon kişi, ülke nüfusunun protein alımının %60'ını karşılıyor. Balıkların çoğu taze olarak yenir ve tuzlu ve fermente balık ezmesi Prahoc genellikle en az popüler balıklardan veya taze olarak satılamayan balık artıklarından marine edilir. Bir asırdan uzun süredir, en üretken göl alanları, yıllık 2 milyon dolardan fazla vergi geliri sağlayan bir hükümet kiralama sistemi aracılığıyla özelleştirildi. Budizm öldürmeye karşı olduğundan, balıkçılar avlarını ailelerini besleyebilecekleri kadar sınırlama eğilimindedir. Balıkları kendi elleriyle öldürmezler, bunun yerine balıkların sudan çıktıktan sonra doğal olarak ölmesini beklerler. Pirinç sezonunun sonunda, insanlar nehir boyunca bulunan tapınaklarda yüzlerce yıldır kullanılan kanoları onarırlar veya tamir edilemeyecekleri zaman yeni kanolar yaparlar; bu, su festivalinin tekne yarışına hazırlıktır. İki gün süren yarışın ardından tüm kanolar, yağmur mevsiminin sonunda gölü denize püskürttüğü iddia edilen su yılanı Naga'yı kutlamak için bir araya gelirler ve Tonlé Sap Nehri aracılığıyla Mekong'a balık getirirler. Bölge, göl kenarındaki teknelerde yüzen köylerde yaşayan birçok Vietnam kökenli Kamboçyalıya ev sahipliği yapmaktadır. Tonlé Sap Gölü balıkçılarının çoğu Vietnam kökenlidir. Uzun süredir Kamboçya'da yaşıyorlar ve ülkenin balıkçılık pazarının ana tedarikçileridirler. Kızıl Kmerler'in 1975'ten 1979'a kadar hüküm sürdüğü dönemde Vietnam'a kaçmak zorunda kalmışlardır. Rejimin çöküşünden sonra geri dönmüşler ve Tonlé Sap'ta balık tutmaya devam etmişlerdir. 

[2] Chong Kneas, gölün kenarında Siem Reap'e en yakın ve en erişilebilir yüzen köydür. Tonle Sap'a nispeten hızlı ve kolay bir bakış atmak istiyorsanız, Chong Khneas'ın tekne turları mevcuttur ve gün boyu Chong Khneas tekne rıhtımlarından hareket etmektedir. Kayıkçı muhtemelen farklı Khmer ve Vietnamlı yüzen evleri ve yüzen pazarları, klinikleri, okulları ve diğer tekne dolusu turistleri gösterecektir. Chong Khneas, ilginç olmakla birlikte, aşırı turistiktir ve Siem Reap'ten daha uzaktaki yüzen köyler kadar pitoresk ve 'bozulmamış' değildir. Tekne gezisi genellikle iki durak içerir: biri hediyelik eşya ve atıştırmalık dükkânı bulunan turistik bir yüzen 'balık ve kuş sergisi', diğeri ise göl alanının ekolojisi ve biyolojik çeşitliliğini tanıtan ekranlar ve bilgiler sunan ve şiddetle tavsiye edilen Gecko Çevre Merkezi. Chong Kneas'ın yüzen köylerinin sakinleri için su üzerinde yaşam, insanların değer verdiği ve korumak istediği kültürel bir gelenek değildir. Köylülere yaşam koşulları hakkında danışıldığında, karada yaşamayı, temiz su ve hijyenik ortamda olmayı ve çocuklarının bakımsız yüzen okul yerine düzgün okullara gitmesini tercih edeceklerini söylediler.