VİETNAM-KAMBOÇYA-LAOS - 10

Seyahatin 10. Günü   10.12.2023  Pazar  LAOS - LUANG PRABANG – VİETNAM - HANOİ

Bugünkü seyahat planı Mekong Nehri üzerinde bir tekne gezintisi yaparak Pak Ou Mağaraları'nı ziyaret etmek.

Otelden iskeleye giderken bahçeli lüks iki katlı villaların önünden Mekong’un kollarından Nam Khan Nehri üzerinden ve Lanxang Flower Garden yanından geçip el yapımı kağıt ürünleri satan atölyelerin olduğu bir caddeye geldik. Burada da çok güzel bahçeli iki katlı evler var.

Laos'un kuzeyindeki yabani dut ağacının (Broussonetia papyrifera) [1] kabuğundan yapılan “Saa” kağıdı adı verilen el yapımı kağıt ürünleri satan atölyelerini gezdik. Bu kağıtlardan defterler, kartlar, yıldız abajurlar, seyahat günlüğü, mesaj kartı seti gibi çok değişik üretimler yapmışlar. En güzeli de üstlerine yapılan resimler. Burada hata yapıp bu güzel resimlerden almadığıma sonradan üzüldüm. Atölyenin bahçesinde bu kağıtların nasıl yapıldığını görebiliyorsunuz. Doğal gerçek çiçekleri de bu üretim esnasında kullanıyorlar ve kağıt düz değil çiçekli oluyor. Bahçe ve sokak kuruyan bu çiçekli kağıtlarla dolu. Bu üretimden iyi para kazanılıyor ki çevredeki evler gayet güzel, aralarında lüks olanlarda var. Wat Xang Khong isimli Budist tapınağının önünden geçip ipek den yapılmış ürünlerin olduğu başka bir mağazaya geldik. İnsanlar alışveriş yaparken ben ipeklerin doğal yollarla yani ağaç kabuğu, ot, meyve, yaprak, çiçeklerden elde edilen boyalarla nasıl boyandığını gösteren sergiyi gezdim. Sonrada ağaç oyma sanatının tüm detaylarını görebileceğiniz başka bir atölyeye geldik. Çok güzel heykeller var ancak pahalı ve taşıması zor.

Yoldan Mekong nehri yönüne dönüp epey bir merdiven inerek iskeleye vardık. Burada ki gezi tekneleri çok uzun, tamamı ağaç. İçleri göreceli olarak lüks sayılır. Nehrin kıyıları lüks evlerle çevrili. Ülkenin Sosyalist olduğunu düşünürseniz bu evlerin burada olması ilginç geliyor. Ayrıca Jumbo Guesthouse, Mekong Moon Inn, Thavongsy Guesthouse isimlerinde lüks görünüşlü otellerde uzaktan görülüyor. Başkent Viyentian’a giden modern bir tren yolu köprüsünün altından geçtik.

Sonra uzaktan Pak Ou bölgesinde bulunan PhaHung Kayalığını ve Pak Ou köyünü görmeye başladık. Burası bir dramatik kayalıklarıyla ünlü bir doğa harikası. Kayalığın hemen karşısında ise Pak Ou Mağarasının [2] ağzı gözüktü. Tham Ting ve Tham Phum olarak bilinen bu mağaralar, yüzyıllar boyunca hacılar tarafından yaratılan çeşitli boyutlarda binlerce Buda heykeliyle dolu. Luang Prabang'ın 25 km kuzeyindeki Pak Ou Mağaraları binlerce yıllık bir geçmişe sahip. 4.000'den fazla Buda ikonuyla dolu olan mağaralar, Mekong'un Nam Ou Nehri ile birleştiği noktada dramatik bir kireçtaşı uçurumunda yer almakta. Heykellerin yüzlerce yıldır yerel halk tarafından mağaralara bırakıldığına inanılmakta.

Tekne ile iskeleye yanaşıp tehlikeli bir tahta köprüden geçip rahat çıkılması için yapılan merdivenlerden tırmandık. Ancak hem inenler hem çıkanlar birde bir şeyler satmak için oturmuş çocuklar ve normal satıcılar yüzünden merdiven epey daralmıştı. Mağarada heykellerin bulunduğu alan beyaz burç benzeri bir duvarla çevrilmişti. Bizden önce kırmızı, kavuniçi renklerde kıyafetleri ve sarı kemerleriyle içlerinde çok genç, çocuk yaşta Budist rahipler olan bir grup ziyarete gelmişti.

Mağara’da üç adet tanıtım tabelası vardı, yazanlar şunlardı:

1.Tabela: Tarih: Mağaraların dini amaçlarla ilk kullanımı, yerel halkın Phi'ye ya da doğanın ruhlarına taptığı dönemde olmuştur. Mağaraların bir nehir ruhuyla ilişkilendirildiği söylenmektedir. Lao halkının ilk olarak sekizinci yüzyılın ortalarında güney Çin'den güneye doğru hareket ettikten sonra nehir vadisine girdiğine inanılmaktadır. Budizm'in bölgeye batıdan ilk kez yayılması ise oldukça geç bir tarihte gerçekleşmiştir. 16. yüzyıla gelindiğinde Budizm Lao kraliyet aileleri tarafından benimsenmiş ve mağaralar o zamandan 1975 yılına kadar himaye görmüştür. Kral ve Luang Prabang halkı her yıl Yeni Yıl dini törenlerinin bir parçası olarak mağaralara hac ziyaretinde bulunurdu. Zanaatkârlar kraliyet ailesi tarafından heykeller hazırlamakla görevlendirilmiştir. Mağaradaki oymaların çoğu 18 ila 20. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir.

2.Tabela: Buda Heykelleri: Şu anda Tam Ting mağaralarında bulunan 4.000'den fazla Buda heykeli buraya tapınanlar tarafından yerleştirilmiştir. Çoğunlukla ahşaptan oyulmuş veya ağaç reçinesinden kalıplanmış, ardından kırmızı veya siyah lake ile ve daha sonra altın varakla kaplanmıştır. Heykellerin birkaçı hayvan boynuzundan oyulmuş, bronz veya düşük fırınlanmış seramikten yapılmıştır.

Buda'nın hayatındaki önemli aşamaları tasvir eden üç pozisyon ortaktır; figürün ayakta durduğu ve kolların aşağıya doğru baktığı 'Yağmur Çağrısı', figürün oturduğu ve bir elin aşağıya doğru uzatıldığı 'Dünyayı Şahitliğe Çağırmak' ve ellerin oturan figürün önünde çaprazlandığı 'Meditasyon'. Figürün ayakta durduğu ve avuç içlerinin dışa doğru uzatıldığı 'Tartışmayı Kes' ve 'Uzanmış' pozisyonu yaygın değildir.

3.Tabela: Aşağı Mağara: Alt mağaranın ağzı Mekong Nehri'nden görülebilen önemli bir dönüm noktasıdır. Taş döşeli patikalar bu mağaranın duvarına ve nehrin yaklaşık 60 m. yukarısındaki üst mağaraya çıkmaktadır. Alt mağarada yaklaşık 2.500 heykel bulunmaktadır. Ziyaretçiler için odak noktası, çiçek, tütsü ve mum adaklarının sunulduğu girişe en yakın sunaktır. Aslan figürleri girişi korurken, orman ilaçlarıyla ilişkili bir 'münzevi' Ramayana heykeli alt giriş platformunun hemen üzerinde yer almaktadır. En yüksek platformun üzerinde stupa benzeri büyük bir yapı bulunmaktadır. Güneydeki uçurumun yüzünde yer alan daha küçük bir stupa ise yakın zamanda ölen bir köylünün küllerini barındırmaktadır. Mağaradaki küçük bir kaynak, yıllık Yeni Yıl töreni sırasında kullanılan kutsal suyu sağlamaktadır.

Mağara içi kalabalık, çevrede tozlanmış binlerce her boydan Buda heykeli var. Aslan figürü girişi koruyor ve bir Ramayana heykeli sizi karşılıyor. Mağaranın içi setlerle ve setlerde bulunan bir sürü heykelle dolu. En güzel heykeller mağaranın ağzına yakın ki insanlar burada mum ve tütsü yakıp ibadet ediyor. Mağaranın ağzını tamamen kapatan bir yere 2008 tarihi yazılmış. 2008 senesinde bu bölge tamamen sular altında kalmış. Tekrar tekneye geri dönüp karşıya Pak Ou köyüne geçtik.

Burada Lao menüsü olan Manivanh Restaurant’da öğle yemeği yedik. Duvarda restoranın çatısına kadar sular altında kalmış hali ile bir fotoğrafı ve sanırım restoran sahibi ve eşinin çok güzel fotoğrafları vardı.

Menü şöyle idi:

• Mekong balığı çorbası

• Tavada çevrilmiş karışık sebze

• Kıyılmış Laos balığı salatası

• Sebzeli haşlanmış tavuk

• Lao usulü Papaya salatası

• Buharda pişmiş pilav

• Mevsim meyvesi

Ben de bir Beerlao Dark Lager içtim.

Yemekten sonra pirinç rakısı imalatı yapılan  Ban Xang Hai Köyü'ne uğradık. İnsanlar merhaba, hoşgeldiniz anlamında “sabaidi” diyerek sizi karşılıyor. Burada içinde yılan, akrep gibi muhtelif hayvanların ve Ginseng kökü gibi bitkilerin bulunduğu çeşitli içkiler satılıyordu. Ayrıca el işi örme şal benzeri tekstil ürünleri vardı. Bende 10 Usd’a bir içki ve ablama bir şal aldım.

Buradan direkt olarak 17:20 - 18:30 Luang Prabang - Hanoi (Vietnam) Uçuşu için Luang Prabang Uluslararası Havalimanına gittik. Uçağımız Lao Airlines’in Fransız-İtalyan uçak üreticisi olan ATR firması tarafından üretilmiş çift motorlu kısa mesafeli bölgesel yolcu uçağı ATR 72 idi. Kanatlar gövdenin üst kısmına monte edilmiş ve 70 kişilik bir uçaktı.

Sonunda Hanoi’deki otelimiz 5 yıldızlı Pan Pacific Hotel’e ulaştık. Otelde yılbaşı hazırlıkları vardı. Ben ağrılarım için dışarıya eczane aramaya çıktım. Neyse ki açık bir yer bulup anlatabildiğim kadarı ile tam işime yaramasa da Glukozamin içeren eklemlerdeki ağrı ve şişliği azaltan bir krem bulabildim ve otelde dinlenmeye çekildim.

NOTLAR: 

[1] Kağıt dutu (Broussonetia papyrifera), Moraceae familyasına ait çiçekli bir bitki türüdür. Çin, Tayvan, Japonya, Kore, Güneydoğu Asya, Myanmar ve Hindistan'ı kapsayan Asya'ya özgüdür. Yeni Zelanda'da, Avrupa'nın bazı kısımlarında, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Afrika'da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Diğer yaygın isimler arasında tapa kumaş ağacı bulunur. Kağıt dutu, kağıt tarihinde önemli bir lif ürünüydü. Dayanıklılığı ve uzun ömürlülüğü ile bilinen bu kağıt, günümüzde çeşitli geleneksel ve çağdaş kağıt yapım uygulamalarında kullanılmaya devam etmektedir. Çin'de 2. ve 8. yüzyıllar arasında bir zamandan beri kağıt yapımında kullanılmaktadır ve Kore'de, dünyadaki mevcut en eski blok baskı (yaklaşık MS 751), lifleri kullanılarak hanji kağıdı üzerine basılmıştır. Yüksek kaliteli Kore Hanjisi ve Japon Washi, tipik olarak kağıt dut ağacının iç kabuğundan yapılır; bu, dövülerek suyla karıştırılarak bir macun elde edilir ve tabakalar halinde kurutulur.

[2] Pak Ou mağarası : Tham Ting, Ou Nehri'nin Mekong Nehri'ne döküldüğü Pak Ou köyünün karşısında, batıda Mekong Nehri kıyısında yer alan güzel bir doğal mağara, bir dağ kayalığıdır. Mağara Luang Prabang'a 30 kilometre uzaklıktadır. Luang Prabang'da ve Laos'ta önemli ve ünlü bir turistik yerdir. Tham Ting iki bölüme ayrılmıştır: alt mağara ve üst mağara. Alt mağaranın yanı sıra üst mağaraya da taş döşeli patika yollarla çıkılmaktadır. Her iki mağara da geniştir ve ahşaptan yapılmış 4.000'den fazla Buda heykeli bulunmaktadır. İnananlara göre, mağara bir zamanlar eski bir Buda'nın ikametgahıydı ve yerel halk geleneklerini ve inançlarını onurlandırmak için daha fazla Buda heykeli yaparak buraya bıraktı. 18-20. yüzyıllar arasında Yeni Yıl'da kral ve yerel halk Buda heykellerinin üzerine su dökermiş ve bu etkinlik günümüzde de devam etmektedir. “Tham Ting” isminin nereden geldiğini bilmiyoruz. Ancak Khounburom'un kitabında bu ismin Khoun Lua'nın ordusundan geldiğini belirtiyor. Neden? Çünkü ordusuna Nam Ou ve Mekong Nehirlerinin aşağısında Sop Ou (Pak Ou köyü bölgesinde) ve Pak Ting'e yerleşmelerini emretmiştir. Nehrin diğer tarafında, 15. yüzyılın ortalarında Chao Fa Ngum-Maharaj, Lan Xang krallığını ele geçirmiş ve kurmuştu. Ordusunu Khamen'den taşıdı ve Pak Ou ve Pha Ting'e de yerleştirdi. Bu yüzden, “Tham Ting” uzun bir süre boyunca sadece ordu oraya yerleştiği için bu isimle anıldı. Bir diğeri ise mağaranın içinde kireç taşı oluşumu olduğu için yerel halk mağaraya “Tham Ting” de demiştir. (Ting aşağı sarkan şey anlamına gelir). Arkeolojik kanıtlara göre, üst mağara ve alt mağaranın milyonlarca yıl önce denize gömülüymüş. Yani suyun hareketi bu dağı hem mağara hem de dağ haline getirmiş. Deniz çekildikten sonra, güzel bir manzara ve mağaralar ortaya çıkmış. 1000 yıldan daha uzun bir süre sonra, bazı eski kabileler mağaraya yerleşti. Daha sonra hem dışarıda hem de içeride yaşadılar ve farklı yerlerde yaşayan farklı insan gruplarına ayrıldılar. Eski insanların Phi'ye veya doğanın ruhlarına taptıkları dönemde mağaraları dini amaçlar için de kullandılar. Lão tarihinde, Kral Chao Fa Ngum döneminde mağaralar ilk kez dini amaçlarla kullanılmış ve yerel halk Phi'ye ya da doğa ruhlarına tapınmıştır. Mağaraların nehir ruhu ile ilişkili olduğu söylenmektedir. Eski insanların nehir vadisine ilk olarak 14. yüzyılın ortalarında girdiğine inanılıyor. Budizm'in bölgeye yayılması çok daha sonraları gerçekleşmiştir. 15. yüzyılda Budizm, Lao Kraliyet ailesinden Kral Chao Phothisarath tarafından benimsenmiş ve mağaralar o zamandan itibaren kraliyet himayesine alınmıştır. Kral ve Luang Prabang halkı her yıl Yeni Yıl dini törenlerinin bir parçası olarak mağaralara hac ziyaretinde bulunurdu. Zanaatkârlar Kraliyet ailesi tarafından mağaranın içine ibadet edenler için yerleştirilmek üzere heykeller hazırlamakla görevlendirilmiştir. Çoğunlukla ahşaptan oyulmuş ya da ağaç reçinesinden kalıplanmış olan heykeller daha sonra kırmızı ya da siyah lake ile kaplanmış ve altın varakla kaplanmıştır. Mağaradaki Buda heykellerinin 3.000'den fazlası 18. ve 20. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir. Mağarada 17. ve 20. yüzyıllar arasında çoğu ahşaptan, reçineden birkaçı da bakır ve taştan yapılmış birçok Buda heykeli vardı. Buda'nın en güzel oymaları XVIII. ve XIX. yüzyıllarda keşfedilmiştir. Ayrıca, altın ve gümüş varakdan yapılmış bazı Buda heykelleri vardı, ancak bunlar hırsızlar tarafından çalınmıştır. Mağara Lao tarihinin önemli bir parçasıdır ve aynı zamanda yeni neslin Lao kültürel mirasını öğrenebileceği bir yerdir. Aşağı Mağara :Alt mağaranın ağzı, Mekong Nehri'nden görülebilen önemli bir dönüm noktasıdır. Asfalt yollar bu mağaranın yanı sıra nehrin yaklaşık 60 metre yukarısındaki üst mağaraya da çıkmaktadır. Alt mağarada yaklaşık 2.500 heykel bulunmaktadır. Ziyaretçiler için odak noktası, çiçek, tütsü ve şekerleme sunularının bulunduğu girişe en yakın sunaktır. Alt giriş platformunun hemen üzerinde orman ilaçlarıyla ilişkili bir Ramayana 'termit' heykeli yer almaktadır. En yüksek platformun üzerinde stupa benzeri büyük bir yapı bulunmaktadır. Üst Mağara: Üst mağaranın girişine ulaşmak için 278 basamak bulunmaktadır. Mağara 50 m. boyunca uzanır ve 17 m. genişliğindedir. Girişe en yakın yerde çiçek, tütsü ve mum sunularının da bulunduğu bir sunak bulunmaktadır. Thara Ting'in bilinen ilk çizimi, Fransız Kaşif Francis Garnier'in 1865'ten 1867'ye kadar süren Mekong Nehri keşif gezisini anlatan bir raporunda yer almaktadır. Girişin yanında, hikayelere göre Pu Yer & Ya Yer'in kemiklerinin bulunduğu yer olan küçük bir stupa vardır (onlar bu şehri koruyan çifttir).